Zabytki stanowią nie tylko materialny ślad przeszłości, ale są również cennym elementem kultury, którego bogactwo może przyczynić się w istotny sposób do rozwoju społeczno-gospodarczego gminy. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami nakłada na jednostki samorządu terytorialnego obowiązek sporządzenia programu opieki nad zabytkami (art. 87 ustawy). Głównym odbiorcą programu powinna być społeczność lokalna. Dotyczy to nie tylko właścicieli i użytkowników obszarów i obiektów zabytkowych, ale także wszystkich mieszkańców gminy.

Dobrze przygotowany GPOZ, stanowi świetne narzędzie w rękach administracji samorządowej, które posłużyć może podejmowaniu działań w zakresie ochrony zabytków i krajobrazu kulturowego oraz upowszechniania i promowania dziedzictwa kulturowego.

Przygotowując program staramy się oprzeć swoją pracę na trzech filarach:

Etap 1 – Rozpoznanie

Rozpoznanie – prace kameralne, podczas których zbieramy i analizujemy istniejące materiały (tj. strategie, plany i inne dokumenty na poziomie gminnym i województwa), weryfikujemy zasoby dziedzictwa na podstawie gminnej ewidencji zabytków, a także korzystamy z literatury przedmiotu. Jednak najistotniejszym elementem tego etapu jest wizja terenowa, a także wywiad z pracownikami gminy i lokalnymi stowarzyszeniami.

Etap 2 – Analiza

Analiza – analizujemy stanu dziedzictwa kulturowego gminy przeprowadzony na podstawie zebranych wcześniej informacji. Istotnym elementem tego etapu jest określenie potencjalnych szans i zagrożeń dla zachowania i ochrony dziedzictwa w aspekcie rozwoju społeczno-gospodarczego gminy.

Etap 3 – Programowanie

Programowanie – ważnym elementem programu jest określenie priorytetów i kierunków działań i zadań, jakie stoją przed gminą i mieszkańcami. Dodatkowo uwzględniane są wytyczne w zakresie pozyskiwania środków zewnętrznych na realizację zadań z zakresu opieki i ochrony dziedzictwa.